آیات مکی مدنی الحکمآیات مکی مدنی الحکم به آیات نازل شده در مکه با ملاک‌های آیات مدنی اطلاق می‌شود. ۱ - تعریفبه آیاتی که بر پایه معیار مکانی نزول، مکی، و به لحاظ ملاک زمانی نزول، مدنی شمرده می‌شوند، به سبب جمع بین این دو معیار، "مکی مدنی الحکم" گفته می‌شود؛ ۲ - چند نمونه از آیات مکی مدنی الحکم۲.۱ - آیه ۱۳ سوره حجراتآیه ۱۳ سوره حجرات : (یا ایها الناس انا خلقناکم من ذکر وانثی وجعلناکم شعوبا وقبائل لتعارفوا…). این آیه در مکه و در جریان فتح آن شهر نازل شده و به لحاظ معیار مکانی نزول، مکی است (چون در مکه نازل شد)؛ ولی به لحاظ معیار زمانی نزول، چون پس از هجرت و در سال هشتم نازل شده است؛ و همچنین خطاب به "یا ایها الناس" که نسبت به مردم مکه و مدینه مساوی است مدنی محسوب می‌شود؛ هرچند برخی مانند این نوع خطاب را از ویژگی‌های سوره‌ها و آیات مکی می‌دانند. ۲.۲ - آیه ۳ سوره مائدهآیه ۳ سوره مائده : (الیوم اکملت لکم دینکم واتممت علیکم نعمتی ورضیت لکم الاسلام دینا…). این آیه نیز در مکه و در مراسم حجة الوداع نازل شد که از نظر معیار مکانی، مکی، و از جهت معیار زمانی، مدنی به شمار می‌آید؛ زیرا محتوای آن، که بر حکم خلافت و جانشینی امیرمؤمنان علی علیه‌السّلام و نیز بیان حکم فقهی "اضطرار" دلالت می‌کند، ویژگی‌های آیات مدنی را دارد. ۲.۳ - آیه ۵۸ سوره نساء۵۸ سوره نساء : (ان الله یامرکم ان تؤدوا الامانات الی اهلها واذا حکمتم بین الناس ان تحکموا بالعدل…). این آیه نیز در سال فتح مکه و در داخل کعبه نازل شده است. [۸]
جمعی از محققان، مجله رسالة القرآن (فصلنامه)، ج۱۲، ص۴۳-۴۴.
[۹]
رامیار، محمود، تاریخ قرآن، ص۶۱۴.
۳ - پانویس
۴ - منبعفرهنگنامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله«آیات مکی مدنی الحکم». |